Skip to content
Logo Brons 2020 Gelderland
Logo Brons 2020 Gelderland

Ter herinnering aan de ’94-er’, de eerste VSM-stoomlocomotief

Vijfenveertig jaar geleden, op 1 oktober 1975, eindigde het eerste VSM-rijseizoen. Achteraf bleek dit eveneens de allerlaatste inzetdag van de eerste VSM-stoomlocomotief, de VSM 1 alias 094 055-1. We blikken 45 jaar terug.

Al sinds de plannen voor een stoomtrein op de Veluwe leven, passeren diverse stoomlocomotieven de revue bij de initiatiefnemers. In het voorjaar van 1975 valt de keus tenslotte op de 094 055-1 van de Deutsche Bundesbahn (DB). De locomotief is dan juist in Hamm buiten dienst gesteld, echter nog met een geldige ketelkeur (althans volgens Duitse normen). De VSM heeft dan al contact gehad met de Nederlandse Dienst voor het Stoomwezen, om deze restketelkeur ook voor inzet in Nederland te erkennen. Dat laatste wordt toegezegd, waarna niets de aankoop meer in de weg staat. Op 5 mei wordt de locomotief ter plaatse aan een inspectie onderworpen, ook ‘onder stoom’, waarna de aankoop bezegeld wordt. De DB zet de locomotief op 26 mei in Winterswijk neer (Ww was toen nog een gebruikelijk overgavestation voor goederenmaterieel), waarna de loc via een tussenstop in Zutphen op 3 juni Apeldoorn bereikt. Op het Van Gend&Loos-spoor staat vanaf dat moment het totale VSM-materieelpark: de 94-er en de Blokkendozen B5240 en B5241 (thans C8535 en C8536).

Vervolgens zijn nog de volgende data relevant:

  • 26 juni: afpersen ketel t.b.v. het Stoomwezen;
  • 30 juni: eerste keer opstoken op Nederlands grondgebied, ook t.b.v. het Stoomwezen;
  • 3 juli: eerste proefrit over het gehele baanvak Apeldoorn-Dieren; dit is tevens de definitieve inspectierit voor de NS; als rijtuig gaat de B 5241 mee.

Dan is het aftellen naar de dag van de openingsrit, welke al veel eerder voor 14 juli vastgelegd was. Het risico dat de 94-er niet tijdig gereed zou zijn was al die tijd reëel, maar op papier was al vervangende tractie ‘geregeld’….. Zover hoefde het gelukkig niet te komen.

– Tekst gaat verder onder de foto –

Op die voor de VSM belangrijke datum rijdt de 094 055-1 de openingsrit, om vervolgens vanaf 15 juli de dienstregelingritten te verzorgen. Een nog niet eens zo grote club vrijwilligers heeft een prestatie van formaat neergezet. Gereden wordt tot en met 1 oktober, zie bijgaande dienstregeling. De uitval van de 94-er gedurende het seizoen kan tot een minimum beperkt worden. In dat eerste jaar is er nog nauwelijks sprake van ‘extra ritten’, maar op zaterdagochtend 27 september wordt een extra rit voor de afdeling Zwolle van de NVBS gereden. Deze rit voert tot Eerbeek, waar de 94-er onder andere het straatspoor berijdt; die middag wordt de gewone dienstregelingslag gereden. De 1e oktober als laatste rijdag heeft een reden: dat is de laatste gedoogdatum, waarop de loc onder de Duitse ketelkeur onder stoom mag staan.

Na die 1e oktober wordt zo snel mogelijk begonnen met het ontmantelen van de ketel om enkele klinknagels ten behoeve van het ketelonderzoek uit te kunnen boren. Als eerste moeten daarvoor beide zijdelingse waterbakken verwijderd worden. Dit alles geschiedt in de toenmalige werkplaats te Beekbergen, boven wat we heden ten dage als de slakkenput kennen. De winterse omstandigheden maken het werk niet gemakkelijk, maar medio december 1975 zijn dan toch de nodige klinknagels uitgeboord en kan Stoomwezen haar onderzoek uitvoeren.

Begin januari 1976 komt dan de uitslag: er zijn op meerdere plaatsen haarscheurtjes geconstateerd en dat is volgens de Nederlandse norm niet toelaatbaar. Een harde slag voor de VSM, want er zijn al grote plannen voor het seizoen 1976. Aan verkoop voor sloop van de VSM 1 valt niet te ontkomen en al snel beland zij bij sloper Van Uffelen te Apeldoorn, direct naast de VSM-spoorlijn. Van Uffelen wil de loc als trekpleister gebruiken, maar later volgt toch sloop.

Het seizoen 1976 kan toch doorgang vinden door de via een particulier aangeschafte 023 076-3 (VSM 2) en later de door de VSM zelf aangekochte ‘Krupp’ (VSM 3). Het voortbestaan van de VSM staat daarna niet meer ter discussie.

Foto header en onderste foto: Rein van Putten
Foto boven en midden: Harry Hoekstra
Tekst: Dick Jansen Venneboer

Warenkorb
An den Anfang scrollen